TCK 179’un Kapsamı ve Suçun Tanımı

Türk Ceza Kanunu’nun 179. maddesi “trafik güvenliğini tehlikeye sokma” başlığı altında düzenlenen kasıtlı bir tehlike suçudur. Bu suç, araç seyrini ve trafik düzenini bozacak şekilde araç kullanma veya trafik işaretleriyle oynama gibi fiillerle; kişilerden birinin hayatı, sağlığı veya malvarlığını tehlikeye atmayı amaçlar. Maddede üç farklı fıkra vardır. Birinci fıkra, trafik işaretlerinin değiştirilmesi veya kaldırılması gibi davranışları; ikinci fıkra, “araçların kişilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare edilmesini” ve üçüncü fıkra da “alkol, uyuşturucu veya başka nedenle güvenli şekilde araç kullanılamayan hâlde araç kullanmayı” cezalandırır. Halk arasında en çok yayın olanı ise alkollü araç kullanmadır.

Örneğin madde metninde; “araçları tehlikeli şekilde sevk ve idare eden kişi üç aydan iki yıla kadar hapis ile cezalandırılır (TCK 179/2)” ve “alkol veya uyuşturucu etkisinde emniyetli araç kullanamayan kişiye aynı fıkradaki hüküm uygulanır (TCK 179/3)” denilmektedir. Bu düzenlemeye göre, trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçunun cezası genel olarak 3 ay ile 2 yıl arasında hapis cezasıdır. Birinci fıkradaki ağırlaştırılmış hallerde ise ceza 1-6 yıl hapis olarak öngörülmüştür. Suçun uygulanabilmesi için, işlenen fiil ile somut bir tehlike yaratılması veya tehlike ortaya çıkma olasılığının somut olayda bulunması gerekir.

Suçun Unsurları

TCK 179’da sayılan trafik güvenliği suçunun oluşabilmesi için aşağıdaki maddi unsurlardan birinin gerçekleşmesi gerekir.

• Trafik işaretleriyle oynamak (TCK 179/1): Kara, deniz, hava veya demiryolu trafiğinin güven içinde akışını sağlamak için konulmuş her türlü işareti değiştirmek, kullanılamaz hâle getirmek, yerinden kaldırmak veya yanlış işaret vermek suretiyle başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeye neden olmak.
• Araçları tehlikeli şekilde sevk ve idare etmek (TCK 179/2): Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşımlarını, kişilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare etmek. Örneğin bilerek aşırı hız yapmak, makas atmak veya trafik kurallarını kasıtlı ihlal ederek tehlike oluşturmak bu kapsamda değerlendirilir. Salt trafik kuralı ihlali tek başına yeterli değildir; aracın trafikte diğer insanlar için tehlike yaratacak biçimde kullanılması gerekir.
• Alkollü, uyuşturucu veya başka nedenle güvenli sürüş yapamama (TCK 179/3): Alkol ya da uyuşturucu madde etkisiyle emniyetli araç kullanamayacak hale gelmesine rağmen araç kullanmaya devam etmek suçu oluşturur. Benzer şekilde, bilimsel verilere göre uzun süre kesintisiz araç kullanma sonucu aşırı yorgunluk veya sağlık sorunları nedeniyle güvenli sürüş imkânı kalmayan kişinin de bu fıkra kapsamında cezalandırılması kabul edilir.

Bu suç somut tehlike suçu olduğundan, eylem ile birlikte trafik güvenliğini tehdit edici somut bir durumun mevcut veya yakın zamanda ortaya çıkabilecek olması şarttır. Örneğin trafikte zikzak çizen veya radar tespitini atlatmak için aniden fren yapan sürücü tehlike yaratmış sayılır. Dolayısıyla her somut olayda, aracın kullanım şekli ve koşullar değerlendirilerek tehlike oluşturup oluşturmadığına karar verilir (Yargıtay’ın yerleşik içtihadı).

Alkollü Araç Kullanmanın Sonuçları

Alkollü araç kullanmak, TCK 179’un 3. fıkrası uyarınca özel bir durumu oluşturur. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na göre; kanında 1,00 promilin üzerinde alkol tespit edilen sürücüler doğrudan TCK 179/3 kapsamında cezalandırılır. Ayrıca, özel araç sürücülerinin 0,50 promil, ticari sürücülerin 0,20 promil üzerindeki alkol düzeylerinde kazaya karışmaları hâlinde de TCK 179/3 hükümleri uygulanır. Bu durumlarda fail, güvenli araç kullanma yetisini kaybetmiş sayılarak 179/2 fıkrasına göre hüküm kurulur.

Alkollü sürüş suçu işlendiğinde, failin cezası 3 ay ile 2 yıl hapis aralığında olur. Mahkeme ceza tayin ederken kanındaki alkol oranını, kusur derecesini ve olayın özelliğini göz önünde bulundurur. Örneğin Yargıtay, bir davada sürücünün kanındaki alkol oranı 307 promil olarak tespit edildiğinde, mahkumiyet için verilen cezanın alt sınırdan uzaklaşarak yüksek oranda tayin edilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Alkollü sürüşe bağlı trafik kazalarında ağır sonuçlar (yaralanma/ölüm) meydana geldiğinde, ceza yaptırımı daha da artar. Normal trafik kazalarına taksirle uğrayan ölüm/yaralanma suçlarında indirime gidilebilse de; alkollü araç kullanmada Yargıtay uygulamasına göre kusur bilinçli taksir (yüksek derecede ihmalkârlık) olarak değerlendirilir. Fail bu durumda hem trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçundan hem de taksirle yaralama/ölme suçundan (TCK 89 ve 91) yargılanır. Ancak esasen en yüksek ceza gerektiren suça göre hüküm kurulur. Örneğin, alkollü sürücü bir kazada bir kişinin ölümüne neden olmuşsa, genellikle taksirle öldürme suçu (TCK 85) cezası esas alınır; trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu bu cezanın belirlenmesinde dikkate alınır.

Ayrıca idari açıdan, kanunda 1,00 promili geçenlere sürücü belgesine el koyulması ve para cezası öngörülmüştür. Bu yükümlülüklerin yanında, TCK 179 kapsamında verilen hapis cezası belirli koşullarla adli para cezasına çevrilebilir veya ertelenebilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı da bu suçta mümkündür; sanık denetim süresini başarıyla geçirdiği takdirde cezanın tüm yükümlülüklerinden kurtulabilir (HAGB).

Seri Muhakeme Usulü ve Uygulanabilirliği

2020 yılında yürürlüğe giren seri muhakeme usulü (CMK m.250), soruşturma aşaması sonunda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmediği hallerde, belirli suçlarda yargılamayı hızlandırmayı amaçlar. Bu kapsamdaki suçlar arasında TCK 179’un 2. ve 3. fıkralarında düzenlenen trafik suçu da sayılmıştır. Yani, alkol veya tehlike içeren trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçları seri muhakeme prosedürüne tabidir.

Seri muhakeme uygulanabilmesi için şüphelinin avukat huzurunda bilgilendirilmesi ve bizzat kabulü gerekir. Usulün temel şartları şunlardır: Cumhuriyet savcısı teklif eder, şüpheli ve müdafiine bu usul ve sonuçları ayrıntılı olarak anlatılır. Şüpheli kabul ederse dava hızlı bir usulle görülür; genellikle duruşma tek oturumda tamamlanır ve kısıtlı delil incelemesi yapılır. Kabulün reddi hâlinde yargılama normal usulde devam eder. Seri muhakemede verilecek ceza da savcının talepnamesindeki (ana cezada gösterilen) aralığın üzerinde olamaz.

Özetle, TCK 179/2-3 suçlarında seri muhakeme usulü uygulanabilir. Şüpheli ısrarla kabul etmezse usul otomatik olarak uygulanmaz, ancak kabul edildiğinde yargılama önemli ölçüde kısalır. Bu usule başvurma kararı her zaman sanığın lehine olmayabilir; örneğin ceza alt sınırının cezai para cezasına çevrileceği veya erteleneceği durumlarda seri muhakemeye gitmek avantajlı olabilir. Resmi kaynaklara göre TCK 179/2-3 kapsamına giren bu suçlar, suçun işlendiği yerdeki seri muhakeme mahkemesinde görülür ve sanığa seçimlik yaptırımların sunulması dahil ek kolaylıklar getirir.

Örnek Yargıtay Kararları

Yargıtay içtihatlarına göre, trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçunda failin güvenli sürüş yeteneğini kaybedip kaybetmediği önemli rol oynar. Örneğin Yargıtay 12. Ceza Dairesi bir kararında, sürücünün olay anında kanındaki alkol oranının %1’in (100 promilin) altında olması ve güvenli sürüş yeteneğini kaybettiğine dair başka kanıt bulunmaması halinde beraate karar verilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Bu kararda sanığın kazadan sonra alınan alkol raporu %0,57 promil göstermiş; araçta başka kusur saptanmamış, bu nedenle sanığın güvenli sürüş kapasitesi bozulmamış sayılmıştır.

Buna karşılık, ağır alkollü veya kusurlu sürüş olaylarında Yargıtay cezanın üst sınırlarına yaklaşır. Yukarıda bahsedilen CGK kararında (2015/405), 18 yaşından küçük bir çocuğun lisanssız araç kullanmasının tehlike suçu oluşturacağı kabul edilmiş ve sürücü belgesi olmayanların trafikte araç kullanmasının TCK 179’u ihlal edeceği belirtilmiştir. Öte yandan, daha tipik bir örnekte Yargıtay Ceza Genel Kurulu, kusur derecesini değerlendirirken kanındaki alkol miktarının çok yüksek olduğu durumlarda cezanın alt sınırından uzaklaşmayı öngörmüştür.

Sonuç olarak, Yargıtay kararları genellikle suça konu eylemin somut tehlike oluşturup oluşturmadığı ve failin kusur niyeti üzerinde yoğunlaşır. Trafik güvenliğini tehlikeye soktuğu ispatlanamayan araç sürücüleri zaman zaman beraat ederken, alkol veya diğer etkenlerle açıkça tehlike yaratılan durumlarda ceza ağırlaştırılmaktadır. Seri muhakeme usulü kapsamında ise dosya şartları uygunsa yargılamanın kısa sürede tamamlanması sağlanabilmektedir. Daha fazla bilgi için Avukat Efekan Efe ile iletişime geçiniz.